فصلنامه مطالعات طراحی شهری و پژوهش های شهری
سال چهارم شماره 1 (بهار 1400)

در سالهای اخیر، کیفیت کم محیط های شهری، باعث کاهش حضور مردم در این مکانها شده است. راحتی و آسایش یکی از عوامل کلیدی در میزان و نوع حضور افراد در یک فضای عمومی شهری محسوب میشوند. از میان عوامل موثر بر آسایش افراد در فضاهای باز شهری، مهمترین عامل اثرگذار بر آسایش و راحتی، دما و حرارت محیط است که شرایط آسایش مربوطه تحت عنوان »آسایش حرارتی« مطرح میشود. فرضیه اصلی این مقاله براین اساس است که طرحواره- های ذهنی شهروندان بر ادراک آسایش حرارتی افراد در فضاهای باز شهری تاثیر معناداری داشته و بر تمایل فرد به حضور یا عدم حضور در آن فضا تاثیرگذار است. بنابراین هدف این مقاله بررسی ادراک بلندمدت حرارتی افراد در مقیاس فضایی متوسط و در حالت حرکتی ثابت و پایدار است. این مقاله، یک پژوهش علمی-کاربردی است که به منظور شناسایی عوامل روانشناختی موثر بر ادراک آسایش حرارتی از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی استفاده کرده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که روابط معناداری میان ادراک حرارتی و حضورپذیری افراد وجود دارد و عالوه بر عوامل فیزیولوژیکی، عوامل روانشناختی نیز بر ایجاد آسایش حرارتی در فضای باز شهری موثر هستند.

اهمیت و نقش فضاهای سبز در حیات و توسعه شهر تا حدی است که از آن به عنوان یکی از شاخص های توسعه پایدار یاد می شود. تاثیرات فیزیکی و طبیعی محورهای سبز در سیستم شهری و بازدهی اکولوژی، اجتماعی و اقتصادی آن ها در ساختار جوامع، امری انکار ناپذیر است. هدف از این پژوهش دست یابی به محور سبز تفریحی- گردشگری است که عالوه بر تامین فضایی مناسب جهت تفریح و استراحت به حفظ و تقویت اکوسیستم کمک کند. در این تحقیق سعی شده است تا با طراحی محور سبز ضمن استفاده از منابع طبیعی از آن محافظت کرده و با اتخاذ سیاست های درست باعث تشویق مردم برای کمک به تجدید حیات این منابع گردد. روش این تحقیق میدانی است و اطالعات به صورت کتابخانه ای-اسنادی جمع آوری شده است و تعداد 110 پرسش نامه توسط شهروندان و مسوولین پر گردیده است که نتایج آن در طراحی عرصه طراحی لحاظ گردیده است. سپس با شناخت و تحلیل عرصه ی طراحی و تهیه جدول سوات نقاط قوت،ضعف، فرصت و تهدید آن مشخص گردیده است و با توجه به جدول بیانیه راهبردی و نتایج حاصل از پرسش نامه، عرصه مورد مطالعه طبق ابعاد کرمونا طراحی شده است.

امروزه فناوریهای نوین ارتباطات و اطلاعات با فراهم آوردن بستر تبادل و نشر آسان و گسترده داده ها موجب تحوالت بنیادین در رسانه ها گردیده است؛ بنابراین تحول و توسعه رسانه های دیجیتال و پیشرفت تکنولوژی و فراگیر شدن رسانه های جمعی در نقاط مختلف دنیا موجب گسترش ارتباطات مجازی و به تبع کمرنگ شدن روابط اجتماعی گردیده است. لذا پیرو توسعه و تغییر رسانه ها و نحوهی ارتباطات میان مردم ضرورت توجه به طراحی مجموعه شهری برای فعالیت در زمینه رسانه ها که نیاز فرهنگی و اجتماعی زندگی شهری امروز میباشد و به عموم مردم اجازه میدهد تا در فضایی عمومی فرآیند اجتماعی نوآوری که منجر به ایده ها و شیوه ها و هدفهای جدید میشود، حایز اهمیت میگردد. به همین منظور در این پژوهش به تعریف مفاهیمی در مورد رسانه ها، ضرورت سواد رسانهای، مرکز رسانه ها و ارتباطات اجتماعی پرداخته و سپس به بررسی نظریه های مطرح جهانی و همچنین تعمق و تفحص در نمونه های موردی در راستای تحقق هدف پرداخته ایم. هدف از این تحقیق تبیین مولفه های موثر بر طراحی معماری مرکز رسانه ها با تاکید بر ارتقاء تعامالت اجتماعی میباشد. روش تحقیق تحلیلی توصیفی بوده و اطلاعات مورد نیاز آن با استفاده از روش کتابخانه ای جمع آوریشده است. نتایج نشان میدهد که با در نظر گرفتن تمامی معیارهای فرهنگی، آموزشی، هنری، تفریحی و اجتماعی در طراحی مرکز رسانه ها، میتوان محیطی مساعد در جهت تشویق به استفاده ی مطلوب از فضای مجازی، بالا بردن سطح آگاهی عموم مردم، فضایی عمومی و تفریحی با جدیدترین تکنولوژیهای روز در جهت گرد هم آوردن و حضور انسانها را به وجود آورد و در نهایت معیارهای موثر جهت طراحی مرکز رسانه ها که سبب ارتقاء تعامالت اجتماعی میگردد و باید در طراحی مورد توجه قرار گیرد ارایه گردیده است.

خش مسکن یکی از مهمترین بخشهای توسعه کشور میباشد که از لحاظ اقتصادی و اجتماعی تحت تاثیر زیادی بر روی کیفیت و رفاه زندگی شهروندان دارد. در محله قنبربیگی شهر لار قیمت نابسامان مسکن در بافت فرسوده از یک سو و درآمد ناچیز اکثر خانواده ها در مقایسه با قیمت مسکن از سوی دیگر مورد توجه قرار میگیرد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و جامعه آماری آن ساکنان بافت فرسوده محله قنبربیگی میباشد. در تدوین مبانی نظری از روش کتابخانه ای استفاده شده و برای جمع آوری اطالعات، از روش مطالعات میدانی به صورت مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است. تحلیل داده های جمع آوری شده با کمک روش های آمار توصیفی در محیط نرم افزار spss و excel انجام شده که پس از بررسی که ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، نتایج تحقیق نشان میدهد تشویق متقاضیان برای نوسازی بافت فرسوده، استفاده از اراضی بایر و مخروبه جهت افزایش مسکن پذیری، افزایش ظرفیت مسکن پذیری، توانمند کردن ساکنان مرکزی بافت از طریق اعطای وام برای نوسازی مساکن نقش موثری در تامین مسکن شهری در این محله دارند.

شهرداری به عنوان یکی از مهمترین عناصر مدیریت شهری میتواند نقشی تاثیرگذار در ارایه خدمات عمومی و اداره پارهای از امور محلی داشته باشد. بی شک با توسعه روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات و تاثیرات وسیع آن بر جنبه های مختلف زندگی، ابعاد خدمات شهری نیز دستخوش تحولات گسترده ای شده است. چنانکه لازمه زندگی در شهرهای امروزی به عنوان نقاط تمرکز خدمات و تعاملات، بهکارگیری روش ها و فناوریهای نوین خدمات رسانی میباشد. Gis یک سیستم اطلاعاتی است که پردازش آن بر روی اطلاعات مکان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به کسب اطلاعات در رابطه با پدیده هایی میپردازد که به نحوی با موقعیت مکانی در ارتباطند. تحقیق حاضر به صورت تحلیلی و توصیفی انجام پذیرفته و همچنین با شیوه استدلالی، به منابع و متون معتبر کتابخانه ای، استنادی و شبکه جهانی اینترنت نیز ارجاع شده است. سپس با توجه به اطلاعات به دست آمده به بررسی امکانات، خدمات و وضعیت کلی مدیریت شهری شهرداریها که کاربرد سیستم gis دارند، پرداخته شد. با مدیریت شهری نوین و کارآمد و همچنین با استفاده از نرم افزارهای gis و راه اندازی شهرداری الکترونیکی میتوان مدلهای چندبعدی از محیط شهر را تهیه کرد و بر اساس آن به طراحی طرحهای کلانشهری پرداخت که کاربرد زیادی در مدیریت شهری شهرداریها دارد.

در این پژوهش ضمن شناسایی عوامل تاثرگذار در رضایتمندی از عملکرد شهرداری، میزان اثرگذاری هریک از این عوامل در رضایتمندی مردم از عملکرد شهرداری تبریز مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. نوع مطالعه کاربردی و رویکرد حاکم برآن مجموعه ای از روش های (توصیفی-تحلیلی، همبستگی و...) است. از ابزار پرسشنامه جهت گردآوری اطلاعات از میان 396 عضو نمونه که به روش تعیین حجم نمونه متناسب با حجم جمعیت توام با تصادفی ساده انتخاب شده بود، استفاده گردید. نتایج مطالعه حاکی ازآن است که ساکنان مناطق مختلف شهر عموما از عملکرد شهرداری رضایتی نسبی دارند اما این رضایت از حد متوسط پایینتر است و در مناطق دو و سه شهر این رضایت نسبی به نارضایتی تمایل بیشتری دارد. از نظر رضایتمندی از عملکرد شهرداری، تفاوت معنی داری در میزان رضایتمندی شهروندان در سطح مناطق نه گانه مورد بررسی، در سطح اطمینان 19 درصد وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر نشان داد که 92/9 درصد از مجموع تغییرات (واریانس) میزان رضایتمندی شهروندان، توسط متغیرهای مستقل پژوهش (شامل؛ رضایتمندی از عمران شهری، حمل و نقل و ترافیک شهری، بهداشت و زیبایی شهر، ایمنی و امنیت شهری، خدمات اداری و جذب مشارکت عمومی) تبیین می گردد. همچنین نتایج تحلیل مسیر حاکی از آن است که رضایتمندی از عملکرد عمرانی شهرداری با اثر علی 0/689 ،بیشترین تاثیر علی را بر میزان رضایتمندی نهایی از عملکرد شهرداری دارد. رضایتمندی از حمل و نقل عمومی و ترافیک شهر، خدمات اداری، ایمنی و امنیت شهری، بهداشت محیط و زیبایی شهر و جذب مشارکت مردمی در رتبه های دوم تا ششم از نظر اثر گذاری علی بر تحقق رضایتمندی از عملکرد شهرداری شهر تبریز دارند.

با توسعه جوامع انسانی و انبوه سازی کلیشه ای انسانها در شهرهای جدید، محیط های شهری به عنوان یک مکان، نه بر مبنای خواسته ها و ارزشهای مردمی بلکه به صورت تصنعی و به دور از هویت انسانی شکل میگیرند. این در حالیست که توجه به جایگاه هویت شهری و دلبستگی ساکنین به شهر و کاربست آن به صورت علمی میتواند بسیاری از مشکلات شهرهای جدید نظیر: فقدان تاریخ، فرهنگ، خاطره جمعی و غیره را مرتفع سازد. بدین منظور در پژوهش حاضر، که از نظر ماهیت کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی میباشد: ابتدا ادبیات مرتبط با هویت، هویت شهری و شهر جدید از طریق مطالعات کتابخانهایی توصیف شده اند، سپس به منظور دستیابی به اهداف پژوهش که پاسخ به این پرسشها: "مولفه های سازنده طراحی شهرهای جدید هویتمند کدامند؟" و "چه شاخصهایی به عنوان مکمل هریک از مولفه های سازنده طراحی شهرهای جدید هویتمند وجود دارد؟" می باشد، ارتباط بین مفاهیم سازنده مبانی طراحی شهرهای جدید هویتمند روشن شدهاست. درنتایج برآمده از پژوهش نیز متناسب با هر مولفه کالبدی، فعالیتی، اجتماعی و ادراک بصری شاخصهایی نظیر: ایجاد ارتباط بهینه میان محیط طبیعی و شهر، فعالیتهای بومی محلی و منطقه ای، میزان تعامالت اجتماعی، وجود ساختمانهای جذاب و... ارایه شده است.